O meu avó e internet

Entrada escrita o 04-04-2014 e que quedou no borrador, que sorriso ... 

Vou contar unha anécdota que me pasou co meu avó fai unhas semanas. É curioso ver como forman parte da nosa rutina, e como xa temos a costume de utilizar moitos obxetos nos que fai anos era imposible pensar. Nesta ocasión estou a falar dos ordenadores, teléfonos móbiles e facebook, wasap,.. e o que tanta tecnoloxía implica no noso día a día. 

Eu nacín nos anos 80, pero recordo cando na aldea aínda non había teléfono e non tiñamos ningún medio de comunicación directo para comunicarnos cos nosos avós.  Moitas veces penso no difícil que tivo que ser para os meus pais vir á cidade e non poder falar coa súa familia ata que chegara a fin de semana, ou cando tiveran ocasión de ir a casa dos seus pais. Hoxe en día, a maior parte de nós estamos en contacto  directo coa familia ou amigos varias veces ó día. 

Anos máis tarde, un veciño foi o primeiro en ter teléfono. Xa tíñamos a oportunidade de chamar a ese veciño para que fora a avisar ós meus avós. Un gran avance!!!

O mesmo coa televisión. Miña avoa sempre di que lembra cando chegou a primeira televisión a aldea. Foi un veciño quen a mercou, e lembran que  se xuntaban  tódolos veciños para ver polas noites esa televisión en branco en negro. Que ben o pasaban co  programa 1, 2, 3...  din !!. Hoxe en día xa temos 3 ou 4 televisores en cada casa.

Algunha vez escoiteille o meu outro avó, que os grandes avances da época para él foran o teléfono e o televisor. Cun teléfono na casa tiñas moita seguridade e tranquilidade, e cun televisor unha distracción e información  a diario (o primeiro que facía él pola mañá e a noite antes de cear era ler e reler o teletexto). Non me podo nin imaxinar se tivera a oportunidade de utilizar internet!! 

Pois fai unhas semanas, tiven unha entrañable conversación con meu avó co tema do Facebook e Internet. Meu avó ten  unha irmá que emigrou a Brasil fai  moitísimos anos. Él sempre lle tivo un agarimo especial, ela é a pequena de 7 irmáns e se non me lembro mal, marchou sendo moi cativa, con 16 anos soamente. Pois aproveitando o facebook, ensineille fotos recentes da irmá, da súa filla e netos. A cara de ilusión que se lle puxo sacoume un sorriso a min tamén. Imaxinade para unha persoa que non ten o costume destas tecnoloxías o sorprendente que pode ser.

- Pero que bos mozos están ¿pero eles saben que os estamos a ver?

- Sí avó, son fotos que eles sacan, e que despois nos queren ensinar a toda a familia.
- (en relación a unha foto na que están sentados nunha mesa): ¿pero iso é que están a comer agora mesmo? ¿eles tamén nos están a  ver agora?

Cometín o erro de querer explicarllo tan "sinxelo" que o compliquei máis: "agora con internet e cos móbiles, podemos ver unha chea de cousas; podes ler o xornal, ver o tempo para saber se chove mañá, ti podes sacar fotos e ensiñarllas ó momento a quen queiras ou escribirlles para contarlle calqueira cousa. Pero soamente podes facer todo iso se tes o número de teléfono do outro grabado no teléfono" 

Xa pasadas unhas horas notei que estaba a cavilar moito.  De súpeto dime: " pero con iso de internet ... ti dis que hai que ter o número do outro para ver todo iso... pero túa nai sempre sabe si morre alguén en que tanatorio está e donde é o enterro. Ti estás segura de que é así? por que ela sabe todo iso e non creo que teña o teléfono de tódolos mortos... " 

Pequenos momentos

O pasado mes de xuño celebramos os 87 anos da miña avoa. Casi nada! e hoxe os 82 do meu avó, o que me une algo moi moi especial. Teño claro unha cousa, hai que disfrutar destes pequenos momentos!  Por que sen dúbida, un avó é un avó, e os meus son dos mellores que se pode ter.   Así que... marcho que teño que marchar, que o xantar está a esperar por nós :) 

O final do día....

Hoxe quero compartir dúas cousas: a canción a que lle teño máis agarimo polas lembranzas que me trae cada vez que a escoito, e que sempre me saca un sorriso, e un texto que atopei de casualidade. 

Estas semanas foron desos días nos que tiven os sentimentos a flor de pel. As veces chega un momento nos que creemos que tocamos fondo, que nos sentimos perdidos, que creemos que non levamos o rumbo correcto, e que nos levamos sustos nos que pensas no rápido que poden cambiar as cousas. No meu caso unha serie de acontecementos vividos nestas últimas semanas, leváronme a pensar en cantas veces nos deixamos levar por cousas sen importancia, e non valoramos realmente as pequenas cousas do día a día, do que temos hoxe, e do que quizás mañá non poderemos disfrutar e votaremos de menos.  Nun intre todo pode cambiar. 

O outro día atopei este texto de casualidade, despois dunha xuntanza de toda a familia,  xuntanza na que disfrutei moitísimo e sobre todo, valorei e agradecín, a sorte que teño da xente que me rodea. E tendo iso, o resto de cousas, eu estou convencida de que non teñen a mínima importancia. 

"O final do día, cando xa termina a túa rutina, todo o que queremos é estar cerca de alguén. Iso de manter as distancias e pretender que non nos importan os demáis, sona a unha gran mentira. Así que escollemos a quen queremos para estar cerca deles. E unha vez que escollemos a esa xente, tendemos a quedarnos cerca. Non importa canta dor lle demos, a xente que segue contigo o final do día, esos son os que vale a pena ter. E claro, as veces, cerca, pode ser demasiado cerca. Pero as veces, esa invasión do espacio personal, pode ser exactamente o que necesitas"

E sen dúbida, vai por TI tamén, que sei que leerás isto. 

Din que non falan as plantas....

Din que non falan as plantas, nin as fontes, nin os paxaros,

nin a onda cos seus rumores, nin co seu brillo os astros,

dino, pero non é certo, pois sempre cando eu paso,

de min murmuran e exclaman:

-Aí vai a tola soñando

coa eterna primavera da vida e dos campos,

e xa ben pronto, ben pronto, terá os cabelos canos,

e ve tremendo, atericida, que cobre a xeada o prado.

-Hai canas na miña cabeza, hai nos prados xeada,

mais eu prosigo soñando, pobre, incurable somnámbula,

coa eterna primavera da vida que se apaga

e a perenne frescura dos campos e as almas,

aínda que os uns esgótanse e aínda que as outras se abrasan.

Astros e fontes e flores, non murmuredes dos meus soños,

sen eles, como admirarvos nin como vivir sen eles?

Rosalia de Castro

"A leiteira da casa". Fase I

Aproveitando o bo fin de semana que estamos a pasar, decidín comezar algo que xa tiña en mente dende facía moito tempo. Lija e pincel na man, empecei a "arranxar" un antigo bidón do leite que tiña a miña avoa. Recoñezo que é algo que me está dando respeto, por que un bidón desas características hoxe en día xa non se utiliza, e non é doado atopar ún. A parte ten un valor sentimental, posto que recordo ben de pequena cando a miña avoa o utilizaba tódolos días. Lémbrome de ir recoller do bidón pola noite unha cunca de leite recén saído da vaca. E ben boa que estaba! Así que a ver como queda restaurado, xa vos irei mostrando a evolución. 

O bidón ou leiteira, encóntrase en moi bo estado. A miña avoa non recorda a data exacta, pero di que está na casa dende polo menos 40 anos. Trátase dun bidón de aluminio, que ela utilizaba únicamente para transportar ó leite.

Fase I: Lijado e capa de imprimación

¿Que é unha leiteira? Antigamente nas aldeas de Galicia, a maior parte dos labregos que tiñan vacas, consumían leite para o seu propio consumo familiar, consumíndose a maior parte cruda ou hervida. Eran as leiteiras as que tódolos días se desprazaban co leite das súas propias vacas ou dos veciños ás vilas ou cidades para vendelo. 

Ano 1964

Co "arriba que xa pasaron as leiteiras", comezaba o día nas casas galegas. Xa que as leiteiras ademáis de repartir o leite recén saído da vaca, actuaban a modo despertador e noticieiro, xa que sempre levaban algún conto ou novidade da zona. Moitos recordarán "aquela muller tan entrañable que sempre ía vestida de negro, e cun pano na cabeza, imaxe típica da muller de campo galega. Recoñecíase fácilmente por que levaba un recipiente con leite, leite das vacas da casa. Ese recipiente chamábase "leiteira" 

Na leiteira que estou a pintar aínda se pode distinguir a marca LEYMA, como se pode apreciar na fotografía. Esta central coruñesa comezou a vender o seu leite pasteurizado no ano 1962. 

Como curiosidade, cando Leyma comezou a súa actividade, para convencer ós consumidores da superioridade do leite pasteurizado, atacaba ó leite crudo que a xente hervía nas aldeas para acabar con microbios e para facela máis duradeira.

Deste modo o leite crudo e as leiteiras foron quedando excluídas ó ámbito rural. Hoxe en día é un oficio que case está no olvido, pero sen lugar a dúbida, a figura da leiteira é un simbolo moi importante da nosa cultura. De feito a casa da miña avoa coñécese como a "casa da leiteira", debido a miña bisavoa,  e aínda hoxe en día hai xente que nos conoce así. Así que, aínda que hoxe en día non utilicemos as leiteiras como recipiente para transportar o leite, debemos valorar e rescatar esas tradicións que construíron a maneira de ser e o carácter dos galegos, e unha forma de facelo é restaurando e coidando estes pequenos, para min, tesouros.  

Virxilio Viéitez. Retrato da Galicia rural dos anos 50.

VIRXILIO VIÉITEZ naceu en Soutelo de Montes no municipio pontevedrés de Forcarei, no ano 1930. Comenzou a traballar na construcción, e con 16 anos  emigrou a Cataluña para mellorar as súas condicións de vida. Comezou a traballar de fotógrafo na Costa Brava facendo retratos de turistas. No1955 regresou a Galicia e pouco despois abriu un estudio fotográfico no seu pobo natal, polo que tivo a ocasión de retratar a moitas xeneracións de veciños da Terra de Montes.

O tema fundamental na súa obra son os retratos. Podense ver a nenos con xoguetes novos, retratos de reunións familiares, vodas, comunións e incluso funerais. Cada imaxe conta unha historia, e observando as súas fotografías temos testimonio gráfico único dos acontecemenos que se viviron en Galicia entre os anos 50 e 70. Testimonio da vida cotiá nas aldeas, das xentes, da cultura galega.

Nai que rodea cos brazos unha radio. O seu fillo lla mandara de América e quería ter unha proba de que chegara.

Si hai un feito histórico que marcou a vida e obra de Virxilio Viéitez é a emigración. Él mesmo conta nun documental sobre a súa vida que cando naciu, o seu pai estaba emigrado en Estados Unidos, posteriormente marchou él a Francia e nunca o chegou a coñecer. 

Gústaballe colocar como fondo dos seus retratos un daqueles grandes coches que compraron os emigrantes retornados de América con cartos.

Nos anos 80 deixou o oficio e gardou tódolos seus negativos e contactos en caixas. Non quería recoñecementos, e sería a súa filla, Keta Vieitez,  herdeira do estudio, quen ensinará o material gardado polo seu pai. Así, nos anos 90 a súa obra foi revalorizada,  protagonizando a representación da fotografía galega na VIII edición de la Fotobienal de Vigo en 1998 e despois no Museo de Arte Contemporánea MARCO, na Sala de Exposicións Caixanova de Vigo, na exposición "150 años de fotografía en España" seleccionada por Publio López Mondéjar que estivo na Coruña e Ourense,  e na mostra Al gust de Cartier-Bresson en Barcelona, Ámsterdam e Nova York. 

O fotógrafo morre no mesmo pobo no que naciu, o 15 de xullo do ano 2008.
 

Se vos gustan as fotografías de Viéitez, ou queredes ver outras fotos do século pasado de Galicia, podedes velas en  Fotos antigas Galicia

O zoco galego. Tradición e modernidade.

Lémbrome do ruido dos meus avós ó andar cos zocos postos de aquí pra acolá.  Dende pola mañá, ata o noite, non os quitaban dos pés. Lémbrome dos momentos ó anoitecer, nos que despois dun día de traballo, se sentaban na lareira, e se quitaban os zocos na "cociña vella".  Era o fin do día para eles. A min parecíame incrible que con tanto peso nos pés poideran aguantar todo o día, pero como dicían eles: sen uns bos zocos non facemos nada!!!

Curiosamente hoxe, nesas tardes de chuvia ó carón da cociña de leña que tanto me gustan,  falamos dos zocos. Dicía meu padriño: "antes o zoco utilizábase por necesidá, hoxe en día é un luxo". E canta razón tiña. Como falarei despois, dispor duns zocos era doado, pero duns zapatos xa non era tanto. Nas aldeas non había onde mercalos, e a opción era encargar uns ó zapateiro, pero era máis custoso. De ahí que os zocos se utilizaran no traballo do día a día, e os zapatos, (quen os puidera ter) reservábanse para calzar nos domingos ou días de festa. Dicía miña abuela: "cando eu era moza, e iamos as festas, durante o camiño levábamos postos os zocos, e cando chegabamos o lugar da festa, gardábamolos e poñíamos os zapatos. Nunha ocasión as miñas compañeiras máis eu, deixámolos  todos xuntos entre unhas silvas, e cando acabou a festa e fomos por eles non estaban. Un veciño nolos roubara! Fomos contra él e menos mal que ó final os atopamos, se non a ver como volviamos pra casa ..."

Ata mediados do século XIX a xente das aldeas galegas utilizaba calzado de madeira para resgardar os pés da auga ou da humidade mentres andaba por fóra traballando. Naquela época as estradas e camiños non eran o que son hoxe en día, co cal tanto para traballar, como para desprazarse, un calzado desas características era o máis útil e empregado.

¿Quen facía os zocos?  Moitas veces eran os mesmos campesiños os que se adicaban a facelos para sí e para a súa familia, compaxinando coas tareas da casa, agrícolas e gandeiras. Pero a figura do zoqueiro tivo moita importancia en Galicia. Dise que o zoqueiro ía "zoquear" a casa do cliente desprazándose a pé coas ferramentas necesarias, e axustábase un xornal pola cantidade de pezas a facer, correndo a conta do cliente a almorzo, comida e cea.  O zoqueiro tanto arranxaba os usados, como facía novos a medida, ou ben vendía os que traía xa feitos.

O traballo do zoqueiro consistía en facer "paus de chancas" que despois vendía ós zapateiros para cubrilos de coiro, dando logar os "zocos", que se empleaban no sur da Coruña, Pontevedra e Ourense, por ter un clima máis seco. As "zocas", que son totalmente de madeira, feitas ducha soa peza, usábanse na provincia de Lugo e norte da Coruña, por ser un clima máis húmedo. Con anterioridade ó ano 1960, éste era o tipo de calzado que usaba o 90% dos galegos da zona rural

Zocas

Zocos

Hoxe en día aínda hai artesáns que con paciencia e adicación seguen a facer pares deste calzado de madeira. Normalmente para feiras de antiguedades, como recordo para ter na casa de exemplo de historia galega, algúns agricultores, e sobre todo grupos de baile tradicional.  Especial mención:

- Elena Ferro.  Merza (Vila de Cruces) . http://www.elenaferro.com/  

É unha das poucas mulleres zoqueiras que quedan en Galicia. Pertence a unha familia de zoqueiros,  pero mentres o seu avó e pai facían zocos para as labores do campo, ela aposta por algo más arriscado e innovador. Mestura o tradicional co moderno: zocos de pel en cor natural, verdes, azules, vermellos, a raias, de cebra, xirafa...  Foi a pioneira no diseño deste calzado.  Ela e a súa familia comercializan baixo a marca Eferro.

 - Alberto Geada. Mondoñedo (Lugo). http://albertogeada.com/

É un mozo de Alfoz (Lugo) que trata de conservar a artesanía tradicional dos zoqueiros. Di que ‘as zocas galegas son o pasado, o presente e o futuro do calzado’. As súas zocas están en pasarelas de moda, en teatros, e forman parte dos fondos dalgúns museos. Foi tamén o encargado de elaborar o calzado para a película " A Esmorga".

Ó marxe do deseño, Geada defende os zocos como «o calzado máis ecolóxico que hai e o mellor para o medio rural». Pero, ademais, avoga polo uso beneficioso para a saúde.


- Sole Morais. 50solesmas. Betanzos ( A Coruña).

Tradición en zocos personalizados. Puntualizar que neste caso non é zoqueira. Os zocos elabóraos Elena Ferro no seu taller familiar de A Merza, en Pontevedra, e ela personalízaos e dalle vida, despois de analizar a persoa que o vai a calzar.

- Zoclos Artesanía- Sigüeiro - Santiago de Compostela

Eva Maria Carreira e Luis Millán teñen varios comercios de zapatería e reparacións. A maior parte dos diseños son por encargo. A súa base de operacións está en Sigüeiro, pero teñen otro comercio en Santiago cerca da praza de Abastos.

Estes días ando na busca dun par deles. Por unha parte, quero ter uns pra gardar polos recordos que me trae e polo símbolo de tradición da nosa cultura. Por outro lado, con este ano de tanta cicloxénese, se cadra é o mellor calzando de verdade pros meus pés. A ver se consigo uns ó meu xeito. Xa vos contarei. Xa estou pensando no que dirá a miña avoa cando mos vexa: "Os tempos dantes volven, xa che dicía eu que os tiñas que comprar fai ben tempo pra ir traballare! "